Język
Herb Bończa
Najwcześniejsze źródło heraldyczne wymieniające herb BOŃCZA to datowane na lata 1464–1480 "Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae" Jana Długosza, które wymienia BOŃCZĘ pośród 71 najstarszych polskich herbów szlacheckich.
LEGENDA HERBOWA:
"O początkach tego herbu żaden nie pisze, na to się tylko zgadzają, że z Włoch zaraz przy pierwiastkach wiary chrześcijańskiej w Polszcze w te tu kraje nasze przeniesiony. Według niektórych przyszedł z Klemensem biskupem kruświckim albo kujawskim (...). Drudzy popierają, że z Prokulfem biskupem krakowskim przyszedł ze Włoch mąż znaczny Mierzb nazwany z tym herbem w roku 988 (...) ten od Mieczysława monarchy polskiego wdzięcznie przyjęty i w dobra opatrzony, gdy brat jego Klemens biskupstwo wziął kruświckie, on przy kluczu kozłowskim na Mazowszu, niedaleko od Czerska, wieś założył i Bończą nazwał (...)" Tłumaczenie Danuta Szopa
SKĄD NASZ RÓD
Szczególnym ukształtowaniem terenu sprzyjającym umiejscowieniu średniowiecznej osady ludzkiej był brzeg rzeki, do której w niedalekiej odległości od siebie wpadały dwie mniejsze rzeki. Duża ilość gromadzącej się w takim miejscu wody sprawiała, że osada była chroniona z trzech stron wodami rzek, a z czwartej bagnami. Takie miejsce w języku staropolskim nazywało się „wąsosze”. Z upływem czasu takie osady przekształciły się we wsie o nazwach Wąsosz lub Wąsosze, a Szlachtę z Wąsoszy zaczęto nazywać Wąsowskimi. Genealodzy wskazują kilka takich gniazd rodowych Wąsowskich w Polsce, np. miasto Wąsosz w powiecie grajewskim, wieś Wąsosze nad Jeziorem Wąsoskim w powiecie konińskim, czy wieś Wąsosze w powiecie węgrowskim.
Strona ta poświęcona jest genealogii zawkrzeńskiego Rodu Wąsowskich wywodzącego się z Wąsoszy Wielkich w powiecie mławskim, parafia Wieczfnia Kościelna, której dotyczą m.in. poniższe zapisy:.
1418: Pietrasz z Wąsoszy płaci przeciw księciu niestane (Księgi Wyszyńskie 46).
1531: WĄSOSZE WIELKIE Maciej Boruta – 1 wł. folw.; Piotr Świercz – 1 1/2 wł. folw.; Paweł Spinek – 1/2 wł. folw.; Stanisław s. Pawła – 1/2 wł. folw.; wd. po Wojciechu, wd. po Janie, Andrzej s. Pawła – 1 1/2 wł. folw.; Maciej Grabiasz i Michał – 1 1/2 wł. folw.;– 1/2 wł. i 1 ćwierć folw. (Archiwum Skarbu Koronnego, dz. I sygn. 41 karta 140v).
1552: WĄSOSKI, h. Bończa, Maciej, przyd. Broda i Paweł, przyd. Spinek, opłacają pobór ze wsi Wąsosz, woj. płockie, pow. mławski (Akta byłej Komisyi Skarbu. Księgi Poborowe 41)
1578 w WĄSOSZE WIELKIE i WĄSOSZE CHMIELEWKO siedzi częściowa szlachta z różnemi przezwiskami, jak: Pasternak, Kochanek, Broda, Boruta, Świerszcz, Pierczak, Spinek, kilku tylko bez przezwisk (A. Pawiński, Polska XVI w. pod wzgl. geograficzno-statystycznym, wyd. 1895 T.5 str.76)
1654, 24 sierpnia Wąsosze. Ja, ten sam, ochrzciłem córkę Szlachetnych Macieja Wąsoskiego i Katarzyny Tańskiej prawnych małżonków, której imię Marianna. Chrzestna: Szlachetna Katarzyna Wąsoska żona Szlachetnego Wojciecha Wąsoskiego, ciotka dziecka (Księga Urodzeń, Zaślubin i Zgonów Parafii Wieczfnia Kościelna z lat 1659-1709) www.familysearch.com
okolice Wąsoszy w XVI wieku
Na mapie prezentowane są tzw. "klucze" wsi szlacheckich w powiecie mławskim:
• Grzybowo (Wielkie, Kapustnik, Rukały i Windyka)
• Wąsosze (Wielkie i Chmielewskie),
• Tańsk (Kęsochy, Chorąże, Przedbory, Wasiły, Kurki i Dobrogosty)
• Długokąty (Wielkie i Małe),
• Chmielewko (Wielkie, Łęg i Małe),
• Zakrzewo (Wielkie, Froczki, Zakrzewko)
powstałe w wyniku procesu dziedziczenia ziemi przez Rody: Grzybowskich, Wąsoskich/Wąsowskich, Tańskich, Długokęckich, Chmielewskich i Zakrzewskich.